Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου

Οι Στραντζαλιώτες διωγμένοι από τα σπίτια τους το 1914 εγκαθίστανται στα Γιαννιτσά έχοντας άμεση ανάγκη μια εκκλησία .Το 1918 , ο Μητροπολίτης Βοδενών Κωνστάντιος Α΄ δίνει την άδεια ιδρύσεως εκκλησίας ενώ σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα παραχωρείτε και κατάλληλος χώρος για εκκλησία. Έτσι με την άμεση κινητοποίηση των κατοίκων δομείτε η πρώτη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που δυστυχώς το μέλλον της δεν έμελλε να είναι μεγάλο καθώς τα γερμανικά στρατεύματα έκαψαν την εκκλησία το 1944. Το 1948 έπειτα από την έντονη ανάγκη των κατοίκων για εκκλησία, αφού μέχρι τότε αναγκάζονταν να εκκλησιάζονται την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στήνεται ένας υποτυπώδης ναός για την λατρευτικές ανάγκες των πιστών, ενώ τον ίδιο χρόνο έγινε η τελετή θεμελίωσης για τον καινούργιο ναό και το 1957 γίνονται τα εγκαίνια του καινούργιου ναού, που κρατά μέχρι σήμερα. 

Ο ναός είναι σταυροειδής μετά τρούλο και είναι όλος πετρόχτιστος εκτός από τις κεντρικές κολόνες. Το ύψος του φτάνει τα 19μ., ενώ το μήκος φτάνει τα 32μ. και το φάρδος τα 19μ. .Το 1965 έπειτα από δωρεά ενός ενορίτη από την Στράντζα το πολύ λιτό τέμπλο αντικαταστείται από καινούριο με επιπλέον γύψινα διακοσμητικά στοιχεία. Το αρχικό μήκος του ναού ήταν 27μ. αλλά έπειτα από την αύξηση του πληθυσμού γίνεται προέκταση του ναού κατά 9μ. .Ένα άλλο επίσης σημαντικό έργο είναι η αγιογράφηση του ιερού ναού που ξεκίνησε το 1983 και ανατέθηκε στον Αγιογραφικό οίκο του Χριστοφάνη Βουτζινά και η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε είναι μακεδονικής σχολής. Ο ναός είναι δισυπόστατος καθώς είναι αφιερωμένος και στον Άγιο Νικόλαο. 

Τέλος, στον ναό φυλάσσονται κειμήλια από την περιοχή της Στράντζας, ενώ το 1963 ήρθε το μεγαλύτερο κομμάτι του τιμίου ξύλου προς αγιασμό των πιστών και το 2006 μετεφέρθη στον ναό η Χαριτόβρυτος ζώνη της Υπεραγίας Θεοτόκου και υπολογίζεται ότι σε 18 ώρες προσκύνησαν 12.000 άτομα και έπειτα έγιναν όλες οι αρμόζουσες τιμές για την αναχώρησή της.

Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μητροπολιτικός ναός)

Ο ιερός ναός κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο παλαιότερος και ιστορικότερος ναός στα Γιαννιτσά, χτίσθηκε γύρω στα 1860, έπειτα από σουλτανικό φιρμάνι το 1858, που δίνει την άδεια ανέργεσης της εκκλησίας της Μητρόπολης. Με την προσωπική εντατική εργασία και προσφορές των Ελλήνων κατοίκων ο ναός χτίσθηκε σε χρόνο ρεκόρ. Είναι τρίκλιτη βασιλική, με το κεντρικό κλήτος μεγαλύτερο. Οι διαστάσεις του ναού είναι 32x24 και 10 μέτρα ύψος. Το καμπαναριό το οποίο είναι μεταγενέστερο κτίσμα, είναι πυργοειδές του 1880 με καμπάνα από την Οδησσό της Ρωσίας. 

Οι ελάχιστες τοιχογραφίες που διακοσμούν τον ναό είναι νεότερες . Υπάρχουν όμως πολλές αξιόλογες φορητές εικόνες λαϊκής κυρίως τεχνοτροπίας, του προηγούμενου αιώνα ή των αρχών του 20ου. Το λιγοστό φως και η διαμόρφωση του ναού δημιουργεί κατάνυξη και θέτει όλες τις προϋποθέσεις για προσευχή. Η στέγη είναι δίρριχτη με αποτμήσεις στη δυτική και ανατολική κορυφή, και η κάλυψη γίνεται με κεραμίδα. Το δάπεδο διακοσμείται από μωσαϊκά πλακάκια. Επίσης ο ναός έχει μεγάλο και ευρύχωρο γυναικωνίτη στον πρώτο όροφο. 

Το 1987 ο ναός κηρύχθηκε από το Υπουργείο ως διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης με ειδική κρατική προστασία ενώ από το 1924 μέχρι το 1932 ήταν έδρα Μητροπόλεως Γιαννιτσών και Γουμενίσσης.

Ιερός ναός Αγίας Παρασκευής

Ο ναός της Αγίας Παρασκευής κάποτε ήταν τζαμί, πιθανόν μαυσωλείο. Το αρχικό του κτίριο ήταν μόνο το μπροστινό μέρος του σημερινού ναού, κτίριο οκταγωνικό με 3,5μ. η κάθε πλευρά και το ύψος του τρούλου 7μ.. Υπήρχε και τούρκικος μιναρές κολλητά και μπροστά που βέβαια αργότερα γκρεμίστηκε. Το 1947 μετατράπηκε σε εκκλησία έπειτα από δωρεά του αείμνηστου Αρχιμανδρίτη και Μακεδονομάχο Νίκανδρο Παπαϊωάννου στην Ιερά Μητρόπολη Εδέσσης και Πέλλης. Αργότερα λειτούργησε ως μοναστήρι ενώ τα διπλανά κτήρια ήταν τα κελιά των μοναχών. Τα τελευταία χρόνια έγιναν διάφορες διορθώσεις και προσθήκες καθώς και καινούργιο καμπαναριό. 

Οι αγιογράφοι που έκανα τις αγιογραφίες είναι : Κάρλας, Βύρων και Αβραμίδης. Ο ναός έχει τέμπλο ξυλόγλυπτο με αξιόλογες εικόνες από μοναχούς της Ιεράς Μονής Παρακλήτου. 

Πρέπει να τονίσουμε πως η Αγία Παρασκευή είναι γνωστή σε όλη την ευρύτερη περιφέρεια και προσκυνητές έρχονται από διάφορα μέρη, ιδιαίτερα το πανηγύρι της 26 Ιουλίου για να λάβουν τη χάρη της. Αναφέρονται μάλιστα και πολλά θαυμαστά γεγονότα.

Φίλιππος Β’

Στοιχεία γλυπτού:
Ονομασία: Φίλιππος Β’
Χρονολογία ανέγερσης: 15/9/2005
Πηγή χρηματοδότησης: Χορηγοί: Αν. Κωσταντινίδης και Θ.Ρουσόπουλος (συνολική αξία 60.000 ευρώ)
Καλλιτέχνης: Ευθύμης Καλεβράς
Υλικό: Ορείχαλκος
Διαστάσεις: 2,80Χ1Χ0,65
Τοποθεσία: Δημοτικό Πάρκο Φιλίππειο

Σύντομή περιγραφή

Αδριάντας πάνω σε βάθρο ύψους 1,20μ. Εκφράζει το δυναμισμό, την αυστηρότητα και την μαχητικότητα του Φιλίππου Β’, οργανωτή του Μακεδονικού κράτους και εμπνευστή της Πανελλήνιας Ιδέας (Παπαλεξάνρου ,2002) . Δίπλα του ορειχάλκινη ανάγλυφη αναπαράσταση εφίππων και πεζοπόρων τμημάτων της Μακεδονικής φάλαγγας συνολικού μήκους 4 μέτρων. Η δημιουργία του έργου έγινε με πρωτοβουλία της ΙΛΕ ΦΙΛΙΠΠΟΣ και τοποθετήθκε στο πάρκο που φέρει το όνομα «Φιλίππειο».

Ιερός ναός Αγίων Πέτρου και Παύλου

Ο ιερός ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου είναι ο νεότερος ναός της πόλεως κτίστηκε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του έτους 1972 από τον Αείμνηστο μητροπολίτη Καλλίνικο Πούλο. 

Η εκκλησία είναι ρυθμού βασιλικής σταυροειδής μετά τρούλο. Οι διαστάσεις του ναού είναι 27μ. μήκος και 18μ. φάρδος ενώ το ύψος του τρούλου φτάνει τα 18μ.. Το καμπαναριό είναι πυργοειδές και βρίσκεται στη Βορειοδυτική πλευρά του ναού. Οι τοιχογραφίες είναι λίγες από τον αγιογράφο Σταύρο Γκοσπουνίτη, οι περισσότερες είναι φορητές εικόνες από τον Δ. Ρίτσο, ενώ το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο. 

Οι άγιοι πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος θεωρούνται πολιούχοι άγιοι της πόλης των Γιαννιτσών για αυτό και την ημέρα της μνήμη τους τελείται πανηγυρική Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό, ενώ την παραμονή στον εσπερινό γίνεται Λειτανία της εικόνας τους στους δρόμους τη πόλης, προεξάρχοντος του Μητροπολίτη Εδέσσης - Πέλλης και Αλμωπίας και με μεγάλη συμμετοχή κλήρου και λαού της περιοχής.

Έλλη Μυστακίδου

Στοιχεία γλυπτού:
Oνομασία : Έλλη Μυστακίδου
Χρονολογία ανέγερσης: 26/3/2006
Πηγή χρηματοδότησης: Δήμος Γιαννιτσών
Καλλιτέχνης: Κ.Τριανταφυλλίδης
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: 1Χ0,8
Τοποθεσία: Κλειστό Γυμναστήριο Γιαννιτσών

Σύντομη περιγραφή

Αναμνηστική πλάκα με ανάγλυφο πρόσωπο της Αργυρής Ολυμπιονίκου 2004 στο άθλημα TAEKWONDO. Κατασκευάστηκε με πρωτοβουλία του Δήμου Γιαννιτσών από ντόπιο μαρμαροτεχνίτη και τοποθετήθηκε στο κλειστό Γυμναστήριο Γιαννιτσών για την τελετή μετονομασίας του σε Γυμναστήριο «Έλλη Μυστακίδου».

Κωσταντίνος Μπουκουβαλάς

Στοιχεία γλυπτού:

Ονομασία: Κωσταντίνος Μπουκουβαλάς
Χρονολογία ανέγερσης: 20/10/1972
Πηγή Χρηματοδότησης: Δήμος Γιαννιτσών
Καλλιτέχνης: Θανάσης Μηνόπουλος
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: 0,85Χ0,55Χ0,39
Τοποθεσία: Πλατεία Γκόνου Γιώτα

Σύντομη περιγραφή

Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,45μ με εικονοκείμενο: «ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΣ ΚΩΝ. ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ» . Ανεγέρθηκε επί δημάρχου Παπακωνσταντίνου, προς τιμήν του πρώτου επικεφαλή οργανωμένου ελληνικού σώματος που έσπευσε στο βάλτο (λίμνη των Γιαννιτσών) για ενίσχυση του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή. Αρχικά τοποθετήθηκε στο προαύλιο του παλιού νοσοκομείου και αργότερα μεταφέρθηκε στην πλατεία Γκόνου Γιώτα.

Ο Ομαδικός τάφος

Στοιχεία γλυπτού:

Πρόκειται για: Μνημείο
Ονομασία: Ομαδικός Τάφος
Χρονολογία ανέγερσης: 1976
Πηγή χρηματοδότησης: Δήμος Γιαννιτσών
Καλλιτέχνης: Θανάσης Μηνόπουλος
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: Με το βάθρο 3,25Χ0,60Χ0,30
Τοποθεσία: Πλατεία 14ης Σεπτεμβρίου

Σύντομη περιγραφή

Ομαδικός Τάφος με αναθηματική στήλη: πάνω σε μαρμάρινη ταφόπλακα ανάγλυφη χάλκινη γυναικεία μορφή που θρηνεί και πιο πάνω χάλκινος σταυρός. Στη βάση υπάρχει το εικονοκείμενο: «Ο ΔΗΜΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΩΝ 110 ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΔΗΜΟΤΩΝ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΣ 14ΗΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944». Πιο πάνω, ανάμεσα σε τέσσερα κυπαρίσσια, μαρμάρινη αναθηματική στήλη όπου αναγράφονται εξήντα επτά από τα ονοματεπώνυμα των θυμάτων. Η αρχική θέση του μνημείου, που αποτελούνταν από έναν απλό μαρμάρινο σταυρό στη θέση του μαρτυρίου, βρίσκονταν στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού Σχολείου. Με την υπ' αρ. 173/28-9-73 απόφαση του δημοτικού συμβουλίου συμφωνήθηκε η μεταφορά του μνημείου σε παραπλήσιο χώρο που διαμορφώθηκε για το σκοπό αυτό, με συγχρηματοδότηση και του υπουργείου Εσωτερικών. Η ολοκλήρωση του έργου και η τοποθέτηση του μνημείου μετά τη μετακομιδή των οστών, πραγματοποιήθηκε το 1976 επί δημάρχου Α. Βασιλειάδη.

Θωμάς Μαγκριώτης

Στοιχεία γλυπτού:

Ονομασία: Θωμάς Μαγκριώτης
Χρονολογία ανέγερσης: 1971
Καλλιτέχνης: Θανάσης Μηνόπουλος
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: 0,90Χ0,55Χ0,35
Τοποθεσία: Πλατεία Γκώνου Γιώτα

Σύντομη περιγραφή

Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,5μ . Ανεγέρθηκε επί δημάρχου Κωδούνα, στην μνήμη της θυσίας του μαζί με τους δημότες των Γιαννιτσών που εκτελέστηκαν στον Ομαδικό Τάφο. Αρχικά είχε τοποθετηθεί στο προαύλιο του παλιού νοσοκομείου, ενώ αργότερα μεταφέρθκε στην πλατεία Γκόνου Γιώτα. Στο εικονοκείμενο του βάθρου αναγράφεται «ΘΩΜΑΣ ΜΑΓΚΡΙΩΤΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΕΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗ ΥΠΟ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΝ 14ΗΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1944».

Ελευθέριος Βενιζέλος

Στοιχεία γλυπτού:
Πρόκειται για: Προτομή
Ονομασία: Ελευθέριος Βενιζέλος
Χρονολογία Ανέγερσης: 25/6/2006
Πηγή Χρηματοδότησης: Δήμος Γιαννιτσών σε συνεργασία με ΙΛΕ «Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ»
Καλλιτέχνης: Ευθύμης Καλεβράς
Υλικό: Ορείχαλκος
Διαστάσεις: 0,75Χ0,50Χ0,35
Τοποθεσία: Πλατεία Γεωργίου Παπανδρέου

Σύντομη περιγραφή

Προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,75μ. Ατενίζει την ομώνυμη οδό(Ελ.Βενιζέλου)και αποκαλύφθηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από το θάνατό του. Προς τιμήν του μεγάλου πολιτικού που συνέβαλε στην απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912-13), στην αναμόρφωση της περιοχής με την ανταλλαγή την πληθυσμών (1923) και την έλευση Ελληνορθόδοξων προσφύγων, καθώς και στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής (αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών), όπως δήλωσε ο δήμαρχος Στέλιος Βαμβίνης( Εν Γενιτσοίς, 2006, 33).

Ο Γκόνος Γιώτας

Στοιχεία γλυπτού:
Πρόκειται για: Προτομή
Ονομασία: Γκόνος Γιώτας
Χρονολογία ανέγερσης: 20/10/1956
Πηγή χρηματοδότησης: Δωρητές
Καλλιτέχνης: Δημήτριος Καλαμάρας
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: 1Χ0,62Χ0,42
Τοποθεσία: Πάρκο Γκόνου Γιώτα

Σύντομη περιγραφή

Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,5μ με εικονοκείμενο «ΓΚΟΝΟΣ ΓΙΩΤΑΣ ΜΑΚΕΝΟΔΟΜΑΧΟΣ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ 1880-1911» προς τιμήν του πιο γνωστού Γιαννιτσώτη Μακεδονομάχου οπλαρχηγού. Για τη δράση του (1904-1911) στη λίμνη Γιαννιτσών (Παπαλαζάρου 1993) έμεινε γνωστός με την ονομασία «το στοιχείο του βάλτου». Η προτομή αρχικά είχε τοποθετηθεί στο λόφο Φιλίππειο και αργότερα με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου (πράξη 15/18/1971) μεταφέρθηκε στην ομώνυμη πλατεία, κοντά στο πατρικό του σπίτι.

Ιωάννης Δεμέστιχας

Στοιχεία γλυπτού:

Πρόκειται για: Προτομή
Ονομασία: Ιωάννης Δεμέστιχας
Χρονολογία Ανέγερσης: 1979
Πηγή χρηματοδότησης: Δήμος Γιαννιτσών
Καλλιτέχνης: Ι.Κ. Τρέζος
Υλικό: Μάρμαρο
Διαστάσεις: 0,70Χ0,50Χ0,30
Τοποθεσία: Πλατεία Γκόνου Γιώτα

Σύντομη Περιγραφή
Μαρμάρινη προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,3μ με εικονομήνυμα «ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΕΜΕΣΤΙΧΑΣ ΚΑΠΕΤΑΝ ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ 1906-1907» . Μικρόσωμος με έμφαση στη στολή, ατενίζει τη λίμνη των Γιαννιτσών όπου έδρασε.

Αρχιμανδρίτης Αγαθόβουλος

Στοιχεία γλυπτού:

Πρόκειται για: Προτομή
Ονομασία: Αρχιμανδρίτης Αγαθόβουλος
Χρονολογία Ανέγερσης: 19/10/2004
Πηγή χρηματοδότησης: ΙΛΕ ΦΙΛΙΠΠΟΣ
Καλλιτέχνης: Ευθύμης Καλεβράς
Υλικό: Ορείχαλκος
Διαστάσεις: 0,80Χ0,50Χ0,35
Τοποθεσία: Αυλείος χώρος 3ου Δημοτικού Σχολείου Γιαννιτσών

Σύντομη περιγραφή
Προτομή σε μαρμάρινο βάθρο ύψους 1,55μ προς τιμήν του ευεργέτη Γρηγόριου Αγαθόβουλου από τη Στράτζα. Από τα κληδοτήματα του χτίστηκε και συντηρείται το 3ο Δημοτικό Σχολείο Γιαννιτσών (Σταυρακούκα, 2000, 187-189) που φέρει την επωνυμία «Αγαθοβούλειο». Από την ίδια πηγή χρηματοδοτούνται και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα των Στρατζαλιωτών στην ελληνική επικράτεια.

1ο Γυμνάσιο Γιαννιτσών

Από τις αρχές του 1966 άρχισε να λειτούργει το σχολείο τα εγκαίνια όμως έγιναν στις 20 Μαρτίου. Τότε ήταν που χωρίστηκε το μικτό σχολείο σε αρένων και θηλέων. Έτσι στο νέο κτήριο γίνονταν μαθήματα ξεχωριστά για τα αγόρια και ξεχωριστά για τα κορίτσια. Κάποιες μέρες της εβδομάδας λειτουργούσε το πρωί ως αρένων και το απόγευμα ως θηλέων ενώ κάποιες άλλες γινόταν το αντίστροφο. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 70 χωρίστηκε το 6τάξιο γυμνάσιο σε 3τάξιο γυμνάσιο και 3τάξιο λύκειο. Από τότε και μέχρι το 2008 ,που χτίστηκε το καινούργιο διδακτήριο για το 1ο λύκειο, στο κτήριο αυτό στεγαζόταν και το γυμνάσιο και το λύκειο και λειτουργούσε και πρωί και απόγευμα. Το διδακτήριο ήταν και είναι μέχρι σήμερα διώροφο και περιλαμβάνει 18 αίθουσες διδασκαλίας, χημείο, αίθουσα εκδηλώσεων, τουαλέτες, γυμναστήριο και γραφεία καθηγητών.

5ο Δημοτικό Σχολείο Γιαννιτσών

Η αύξηση πληθυσμού και η ανάγκη αποσυμφόρησης των ήδη ασφυκτικά υπεραρίθμων 2ου και 3ου δημοτικών αποτέλεσαν προϋποθέσεις για την ίδρυση του 5ου δημοτικού σχολείου Γιαννιτσών. Το σχολείο ιδρύθηκε αρχικά ως 2θέσιο με βασιλικό διάταγμα που εκδόθηκε στις 2.12.1954, δημοσιεύθηκε στις 16.12.1954 και ανακοινώθηκε στις 13.1.1955. μέσα σε 24 περίπου χρόνια το σχολείο προήχθη σε σιγά- σιγά 12θέσιο όπως παραμένει μέχρι και σήμερα από τις 22.8.1979. Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το 5ο αναγκάστηκε να στεγαστεί σε άλλα διδακτήρια όπως το διδακτήριο του 3ου του 6ου και του 2ου. Από το 1972-1973 αρχίζει οι η ανέγερση του διδακτηρίου και το σχολικό έτος 1977-1978 ολοκληρώνεται κατασκευαστικά και κτηριακά. Tο σχολείο εγκαθίσταται στο νεόδμητο κτήριο του. 

Το Ελληνικό σχολείο

Το 1ο σχολείο που ιδρύθηκε στα Γιαννιτσά είναι το ιστορικό σχολικό κτήριο πίσω από τη Μητρόπολη στην πιο πυκνοκατοικημένη χριστιανική συνοικία της πόλης, γνωστό ως Ελληνικό σχολείο. Χτίστηκε το 1888 στη θέση παλαιότερου σχολικού κτηρίου που κάηκε. 

Το σχολείο αυτό μετά την απελευθέρωση της πόλης (1912) χαρακτηρίστηκε ως 1ο δημοτικό σχολείο Γιαννιτσών. Είκοσι χρόνια αργότερα το ίδιο σχολείο χάρη σε μια αυθαιρεσία μετονομάστηκε σε 4ο ενώ ως 1ο ονομάστηκε το σχολείο του συνοικισμού των Καρυωτών. Αργότερα, το κτήριο κατέρρευσε από τις βροχές και τα τμήματα που απέμειναν κατεδαφίστηκαν. Το νέο κτήριο παραχωρήθηκε στο 4ο νηπιαγωγείο και το 4ο δημοτικό μεταφέρθηκε κοντά στο κοιμητήριο της Μητροπόλεως. 

Δείτε εδώ και άλλες φωτογραφίες από το Νηπιαγωγείο:

Γαλλικό κτήριο (Γαλλικό Γυμνάσιο)

Στις αρχές του 20ου αιώνα ,οι αδερφές του Ελέους εγκαταστάθηκαν στο κτήριο το οποίο επαρκούσε μόνο για την εγκατάσταση των καλογραιών και την λειτουργία μικρού νοσοκομείου. Το 1909-1910 χτίστηκε το νέο οικοδόμημα που προοριζόταν για σχολή θηλέων. Μετά την απελευθέρωση (1913) χρησιμοποιήθηκε από το ελληνικό κράτος ως νοσοκομείο. Το 1944-45 πρωτολειτουργεί στο παλαιό κτήριο του Γαλλικού νοσοκομείου τριτάξιο γυμνάσιο με 248 μαθητές. Το 1956-60 λειτουργεί εξατάξιο γυμνάσιο. Στο τέλος της δεκαετίας του 1970 πουλήθηκε σε ιδιώτη και το 1978-1979 γκρεμίστηκε. Το κτίριο αποτελούνταν από το ισόγειο και δυο ορόφους. Στο ισόγειο υπήρχαν πέντε αίθουσες, η αποθήκη και ένα μαγαζάκι. Στον α’ όροφο υπήρχαν 4 αίθουσες, τα γραφεία των καθηγητών, του γυμνασιάρχη και του επιστάτη. Τον β’ όροφο αποτελούσαν 2-3 αίθουσες που επικοινωνούσαν. Το κτήριο είχε 2 εισόδους και εξωτερικές ξύλινες σκάλες.

1ο Δημοτικό Γιαννιτσών

Το σημερινό 1ο δημοτικό σχολείο της πόλης μας ιδρύθηκε ως 4ο δημοτικό ,αρχικά, το 1926 στο συνοικισμό των Καρυωτών (δίπλα στη εκκλησία των Αγίων Πέτρου και Παύλου). Και όπως προαναφέρθηκε το σχολείο αυτό λίγα χρόνια αργότερα από κάποια διοικητική λαθροχειρία και σκοπιμότητα μετονομάστηκε σε 1το στερώντας τον τίτλο προτεραιότητας που δικαιωματικά ανήκε στο ιστορικό σχολείο της περιοχής της Μητροπόλεως. Το παλιό εκείνο κτήριο γκρεμίστηκε και στη θέση του χτίστηκε ένα μεγαλύτερο.

2ο Δημοτικό σχολείο Γιαννιτσών

Το 2ο δημοτικό σχολείο ιδρύθηκε το 1913 αλλά στεγαζόταν σε άλλο διδακτήριο το οποίο κάηκε από τους γερμανούς. 

Δεν ξαναχτίστηκε στο ίδιο σημείο γιατί το οικόπεδο ήταν μικρό. Το σημερινό σχολείο χτίστηκε το 1950 με χρηματοδότηση του βασιλιά Παύλου σε σχήμα ‘π’ προς τιμή του. Ήταν μονώροφο και πέτρινο μέχρι και το 1990 λειτουργούσε ως 6θέσιο. 

Το 1992 χτίστηκε και 2ος όροφος σε μακεδονίτικο στιλ με μπετόν και όχι πέτρα, γυμναστήριο και λειτούργησε ως 12θέσιο. Το 2003 λόγο της αύξησης του αριθμού των παιδιών δημιουργήθηκαν κι άλλες αίθουσες. Σήμερα λειτουργούν τμήματα ολοημέρου του νέου τύπου.

Ο τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη

Κοντά στην Εγνατία οδό μόλις μπαίνουμε στην πόλη των Γιαννιτσών αντικρίζουμε το τζαμί του Ισκεντέρ Μπέη, το «Μεγάλο Τζαμί» όπως ονομάζει ο Εβλιγιά Τσελεμπή και συνήθιζαν να αποκαλούν οι κάτοικοι. Η συνοικία της περιοχής έφερε το όνομα «συνοικία του Μεγάλου Τζαμιού». Το τέμενος χτίστηκε γύρω στο 1510-1511 από το δισέγγονο του Γαζή Εβρενός, τον Ισκεντέρ Μπέη. Το 1667 με 1668 κατέπεσε ο τρούλος του, ο οποίος επισκευάστηκε το 1670 με 1671 από τον Σουλεϊμάν Μπέη. Είναι πολύ πιθανόν στη θέση του να προϋπήρχε τζαμί που έχτισε ο ίδιος ο Γαζή Εβρενός και το οποίο ο απόγονος του αποφάσισε να ανακατασκευάσει. Ο κτήτορας του πέθανε λίγα χρόνια αργότερα στις 26 Φεβρουαρίου του 1519 στο Iskenderiye της Αλβανίας, μεταφέρθηκε όμως στα Γιαννιτσά όπου και θάφτηκε. Το τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη εντυπωσίαζε όλους, μουσουλμάνους και χριστιανούς με τον όγκο και τη μεγαλοπρέπεια του. Άλλωστε ο μιναρές του, ορατός από μακριά γινόταν για τον επισκέπτη το σήμα ότι πλησίαζε τη Yenidje Vardar. Το τέμενος υπέστη σοβαρές καταστροφές κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν σε σχήμα Τ, πραγματικά λίγο παράδοξο για τζαμί. Η πρώτη κεραία, στεγάζονταν με δύο ημιθόλια, δημιουργώντας έναν ενιαίο χώρο.

Το μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου

Στην προέκταση της οδού Στράντζης, λίγα μέτρα βόρεια του Πύργου του Ρολογιού βρίσκεται το μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου που είναι γνωστό στην πόλη και ως «τουρμπές». Πρόκειται για ένα διώροφο, σχεδόν τετράγωνο σε κάτοψη κτίσμα, πετρόκτιστο, με μήκος κάθε πλευράς 8,8μ. καλυμμένο με τρούλο, ο οποίος εδράζεται σε οκταγωνικό τύμπανο. Στον όροφο υπήρχε μιχράμπ, το οποίο μαρτυρεί τη λειτουργία εκεί μικρού τεμένους. Η πρόσβαση στον όροφο γινόταν με μια ξύλινη κλίμακα στη βόρεια πλευρά. Οι δύο όροφοι του μαυσωλείου δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Το ισόγειο φέρει δύο τοξωτά θυραία ανοίγματα στη βόρεια και νότια πλευρά. Δέκα τοξωτά παράθυρα εξασφάλιζαν το φωτισμό του ορόφου. Το μαυσωλείο είναι χτισμένο με πωρόλιθους και πλίνθους κατά μίμηση του βυζαντινού πλινθοπερίκλειστου συστήματος εκτός του τρούλου, ο οποίος είναι πλίνθινος. Χρονολογείται στο β’ μισό του 15ου αιώνα. Ορισμένοι ιστορικοί διαφωνούν με την ταύτιση του ως μαυσωλείου του Αχμέτ Μπέη και του προσδίδουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Την άποψη αυτή ενισχύει και η αναφορά του Εβλιγιά Τσελεμπή ότι ο Αχμέτ Μπέης όπως και ο Σεΐχης Ιλαχή είναι θαμμένοι στο τζαμί του Στρατοπέδου Καψάλη. Οι παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο κτίσμα κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα δεν επέτρεψαν τη διάσωση ευρημάτων και άλλων τεκμηρίων που θα οδηγούσαν στη βεβαιωμένη αναγνώριση της χρήσης του. Την περίοδο αυτή στο μνημείο πραγματοποιούνται αναστηλωτικές εργασίες από το Δήμο Πέλλας.

Τα λουτρά του Γαζή Εβρενός

Τα λουτρά του Γαζή Εβρενός ή αλλιώς τα λουτρά του Καϊάφα αποτελούν το παλιότερο τούρκικο μνημείο των Γιαννιτσών και σύμφωνα με την παράδοση το έχτισε ο ίδιος ο Γαζή Εβρενός. Τα λουτρά χρονολογούνται στα τέλη του 14ου αιώνα, μετά το 1390 και οπωσδήποτε αρκετά πριν το θάνατό του το 1417, και βρίσκονται στο δυτικό τομέα της πόλης επί της κεντρικής οδού Στράντζης και σε απόσταση λίγων μέτρων από το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες τα λουτρά λειτουργούσαν έως τις αρχές του 20ου αιώνα. Είναι ένα τετράγωνο κτίριο διαστάσεων 15x18m. Ο Εβλιγιά Τσελεμπή μας πληροφορεί ότι ήταν ένας πολύ ευχάριστος τόπος συγκέντρωσης, πολυτελέστατος, στολισμένος με όμορφα χαλιά. Σήμερα σώζεται σε πολύ άσχημη κατάσταση μόνο η βόρεια πτέρυγα του λουτρού, με τη σκεπή χαλασμένη χωρίς κεραμίδια και τους τρούλους διαβρωμένους από το χρόνο.

Το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός

Το μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός είναι ένα διώροφο κτίσμα με ορθογώνιο σχήμα. Η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο από την Νότια είσοδο αφού η βόρεια έχει σφραγιστεί. Είναι άγνωστο, αν ο τουρμπές ήταν αρχικά αυτόνομος ή τμήμα ενός ευρύτερου συγκροτήματος. Οι δύο όροφοι επικοινωνούσαν μεταξύ τους με μία ξύλινη κλίμακα. Οι τοιχοποιίες του είναι κτισμένες με λαξευμένους πλίνθους και λίθους, ενώ ο τρούλος που ήταν κτισμένος μόνο με πλίνθους, στηριζόταν σε οκταγωνικό τύμπανο και ίσως αρχικά ήταν καλυμμένος με φύλλα μολυβιού. Στο ισόγειο βρισκόταν ο τάφος του Εβρενός, σε ένα κιβούρι, και ήταν χώρος προσκυνήματος για τους Οθωμανούς. Στο βάθρο πάλι που βρίσκεται πάνω στο δάπεδο αυτό, μέσα σε εκείνον τον θόλο, υπάρχει ακόμη ένα μαρμάρινο κιβούρι. Στο εσωτερικό του στιλπνού αυτού θόλου υπάρχουν δυο σειρές γαζιών που πέθαναν σαν μάρτυρες. Επειδή ο θόλος είναι ψηλός οι πλευρές του έχουν κοσμηθεί με παράθυρα. Έξω στην αυλή βρίσκεται ο τόπος προσκυνήματος του Αλή-Μπέη, κοντά του είναι ο τάφος του Ισαάκ Μπέη. Τα δυο αυτά αδέρφια είναι θαμμένα στην εξωτερική πλευρά του τάφου του πατέρα τους. Ακόμα στο παλάτι αυτό της προσευχής είναι θαμμένος ο Αχμέτ Μπέης, ο Μουράτ Μπαμπά. Σχετικά με το τζαμί το Γαζή Εβρενός ένα χειρόγραφο επισημαίνει ότι «όσην ευλαβειών έχουν και σέβας ημείς οι χριστιανοί στις μονές του Αγίου Όρους και τρέχομεν ως εις δεύτερον Άγιο Τάφο ,τόση έχουν οι Οθωμανοί στο τέμενος και στο μνήμα του Εβρενόζογλου, σουλτανική ιερά διαταγή υπάρχει» «όσοι εκ των πρώτης τάξεων πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων, πλησιάζουν ώρα εις την πόλιν Γιαννιτσά να μεταβούν και προσκυνήσουν στο μνησθέν τσιαμί καθώς και εγίνετο».

Ο Πύργος του Ρολογιού

Το καλύτερα διατηρημένο μνημείο της πόλης είναι το ρολόι. Το πιο παλιό ρολόι είναι των Γιαννιτσών, που κτίστηκε το 1753-1754 από τον Εβρενέζογλου Serif Ahmad. Κατά τον Kiel στην Ελλάδα διατηρήθηκαν πέντε τέτοια κτίσματα: στην Κομοτηνή, στο Διδυμότειχο, στην Κοζάνη, στα Γρεβενά και στα Γιαννιτσά. Ο Πύργος του Ρολογιού χτίστηκε από τους Οθωμανούς στο κέντρο της πόλης των Γιαννιτσών περίπου το 1667-1668. Η επιλογή της θέσης του έγινε με στρατιωτικά κριτήρια καθώς ήθελαν να ελέγχουν την εμπορική κίνηση που γινόταν διαμέσου της πόλης σε όλη την κεντρική Μακεδονία. Είναι ορθογώνιο κτίριο, έχει ύψος 25 μ. και είναι κτισμένος με πέτρα μέχρι τα πρώτα 4 μ. και στη συνέχεια πλινθόκτιστος. Χωρίζεται σε τρία μέρη τη βάση, τον κορμό και τη στέγη. Ο μικρός ξύλινος πυργίσκος με την οξυκόρυφη κωνική στέγη, που προστάτευε την καμπάνα που δήλωνε τις ώρες δε σώζεται, αφού έπεσε το 1944, όταν στον πύργο είχαν αναρριχηθεί αντάρτες του ΕΛΑΣ και το ρολόι δέχτηκε τα πυρά από ισχυρό γερμανικό πολυβόλο. Τα ίχνη από τις σφαίρες διακρίνονται μέχρι σήμερα στον πύργο του ωρολογίου. Στο εσωτερικό του πύργου θα πρέπει να ήταν αναρτημένος, ο πρωτόγονος μηχανισμός του ρολογιού που κουρδιζόταν με σχοινιά, αντί να έχει μεταλλικό ελατήριο. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή χτίστηκε από τον Σερίφ Αχμέτ, απόγονο του Γαζή Εβρενός. Έχει αγοραστεί από το Δήμο Γιαννιτσών και προτείνεται η αποκατάστασή του και η μετατροπή του σε Μουσείο της Ιστορίας της πόλης των Γιαννιτσών. Σε δύο πλάκες από άσπρο μάρμαρο έχει χαραγμένη μία επιγραφή, που διατηρείται και σήμερα και αναφέρει τα παρακάτω: Serif Ahmad από τους προγόνους του Εβρενός και ένδοξος αρχηγός. Πάντοτε έκανε τις καλύτερες προσπάθειες στα βακούφια που τα χρωστά στους προγόνους. Αυτός τώρα κατασκεύασε ένα ρολόι που να δείχνει την ώρα. Αλλά το κατασκεύασε να έχει πέντε πτυχές ισλαμικές. Την ανταμοιβή που πήρε με αγνά κίνητρα θέλησε να δωρίσει στον πατέρα του και στην μητέρα του και στην ψυχή του Gazis. Με διαγραφή από ένα μόνο το χρονογράφημα πέρασε στη γλώσσα ως το υπέρτατο, το κομψό ρολόι.

Το τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή

Το Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή χρονολογείται περίπου στον 15ο αιώνα και χτίστηκε από τον εγγονό του Γαζή Εβρενός, τον Αχμέτ Μπέη Εβρενόσογλου προς τιμήν του περίφημου σεΐχη. Βρίσκεται μέσα στο χώρο του στρατοπέδου Καψάλη. Πρόκειται για ένα μικρών διαστάσεων τζαμί αποτελούμενο από μία τετράγωνη στην κάτοψη της θολοσκέπαστη αίθουσα προσευχής. Ο θόλος που στηρίζεται σε οκταγωνικό τύμπανο είναι κατασκευασμένος με τούβλα. Στον νοτιοανατολικό τοίχο του κτηρίου διασώζεται το μιχράμπ που φέρει την αρχική διακόσμηση με μουκαρνάς αλλά και μεταγενέστερες προσθήκες. Η κόγχη πλαισιώνεται από δύο παραστάδες οι οποίες καταλήγουν σε απλό κιονόκρανο. Επάνω τους στηρίζουν δύο άλλες παραστάδες που φέρουν ραβδώσεις. Σε αυτές στηρίζεται ευθύγραμμο επιστήλιο που διακοσμείται με οδοντωτή ταινία και πάνω σ’ αυτό ελαφρύ τόξο που φέρει και αυτό οδοντωτή ταινία. Ο ενδιάμεσος μεταξύ της κόγχης και των παραστάδων χώρος διακοσμείται στο επάνω τμήμα με δύο απλούς ρόδακες. Μια ανάγλυφη ταινία διατρέχει περιμετρικά όλη την αίθουσα προσευχής. Μία σειρά από παράθυρα εξασφάλιζε τον φωτισμό στο εσωτερικό του κτηρίου.

Η οικία του Εμίν Μπέη

Η οικία του Εμίν Μπέη βρίσκεται στον κεντρικό τομέα της πόλης, επί του σύγχρονου κεντρικού πεζόδρομου. Πρόκειται για ένα διώροφο, νεοκλασικό κτήριο με διαστάσεις 15,20Χ12,30μ. Οι όροφοι διαχωρίζονται στις όψεις με διαζώματα. Η κάλυψη του γίνεται με τετράριχτη στέγη από κεραμίδια κάτω από τα οποία προεξέχει γείσο που φέρει κυμάτια. Περιμετρικά της στέγης υπάρχει χαμηλό στηθαίο που κρύβει τα κεραμίδια. Τα παράθυρα του κτηρίου είναι ορθογώνια και φέρουν πλαίσια, καθώς και μικρό τοπικό γείσο, ενώ στις γωνιές του υπάρχουν παραστάδες από λαξευμένους λίθους. Η είσοδος του φέρει λίθινες παραστάδες και υπέρθυρο και συνοδεύεται εκατέρωθεν από δύο στενά παράθυρα. Το μνημείο χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτέλεσε την κατοικία του τελευταίου απογόνου του Γαζή Εβρενός που διοίκησε την περιοχή μέχρι το 1912, του Εμίν Αγά. Ευτυχώς, το μνημείο έμεινε ανέπαφο από τους πολέμους που ακολούθησαν ενώ οι δύο φάσεις αναστηλωτικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν κατά την μεταπολεμική περίοδο το διατήρησαν σε άριστη κατάσταση. Από το 1930 έως το 1985 στέγασε το Νοσοκομείο Γιαννιτσών. Κατά την περίοδο αυτή πραγματοποιήθηκαν εργασίες και προσθήκες για την εξυπηρέτηση του υγειονομικού χαρακτήρα και ρόλου του μνημείου. Στις 20 Οκτωβρίου 1985 το Νοσοκομείο Γιαννιτσών μεταφέρθηκε σε κτίριο της οδού Μπάφρας. Οι κατεδαφίσεις και καθαιρέσεις των βοηθητικών κτηρίων αποκατέστησαν την αυθεντική του όψη. Σήμερα φιλοξενεί το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.Η οικία του Εμίν Μπέη μαζί με την οικία του Δημάρχου Μαγκριώτη αποτελούν τα μοναδικά δείγματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής στα Γιαννιτσά των αρχών του 20ου αιώνα και επηρέασαν τις νεοκλασσικίζοντες κατοικίες που χτίστηκαν αργότερα, στα χρόνια του Μεσοπολέμου σε διάφορα τμήματα των Γιαννιτσών όπως στην περιοχή Πάρκου Αγίου Γεωργίου και στην κεντρική οδό Χατζηδημητρίου.